Umowa o dzieło dla artysty

Jako artysta zawierasz przede wszystkim dwa rodzaje umów: umowę sprzedaży swoich dzieł sztuki albo umowę o dzieło. Umowę sprzedaży zawierasz wtedy, gdy sprzedajesz gotową pracę. Natomiast umowę o dzieło zawierasz, gdy wykonujesz dzieło na czyjeś zamówienie. Taka umowa powinna być dobrze napisana i przemyślana, aby uniknąć problemów z jej wykonaniem czy zapłatą za pracę. Zapraszam do poznana szczegółów umowy o dzieło dla artysty.  

 

 

 

Przedmiot umowy o dzieło dla artysty 

 

Umowa o dzieło, jaką zawiera artysta ze swoim kontrahentem polega na tym, że artysta zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający to dzieło zobowiązuje się do zapłaty wynagrodzenia.  

 

Opisanie zamawianego dzieła jest bardzo istotne, aby po realizacji pracy, zamawiający nie mógł mieć pretensji, że dzieło jest inne od jego wyobrażenia. Dlatego zalecam swoim klientom dwie opcje: 

 

1) Szczegółowe opisanie zamawianego dzieła: materiał, wymiary, technika, opis itp. Na przykład: wesoły krasnoludek o wysokości 1 metra, trzymający w prawej ręce dłuto, a w lewej sztalugę, wykonany z drewna bukowego, pomalowany farbami do drewna; 

 

2) Pozostawienie maksimum swobody artyście, które w umowie można opisać na przykład tak: Artysta wykona drewnianą rzeźbę przedstawiającą krasnoludka według własnej wizji artystycznej i wybraną techniką.  

 

W pierwszej z opcji warto uwzględnić w umowie, czy zamawiający może wnosić jakieś korekty lub uwagi do wykonywanego dzieła, którymi związany będzie artysta. Chodzi o to, aby nie doprowadzić do sytuacji, w której artysta będzie musiał wielokrotnie zmieniać, poprawiać pracę aż do spełnienia oczekiwanego przez zamawiającego rezultatu. Przy problematycznym zamawiającym, może to być pole do nadużyć z jego strony.   

 

Umowa o dzieło powinna również przewidywać, kto dostarcza materiał do pracy. Zasadniczo prace odbywają się na materiale artysty, natomiast, jeśli materiał miałby dostarczyć zamawiający, to powinno być to szczegółowo opisane.  

 

Wynagrodzenie za dzieło dla artysty 

 

Umowa o dzieło zawierana przez artystę powinna wskazywać, na jaki rodzaj wynagrodzenia umawiają się strony umowy. Możliwe są dwie opcje: 

• Wynagrodzenie ryczałtowe; 
• Wynagrodzenie kosztorysowe. 

 

Wynagrodzenie ryczałtowe polega na tym, że artysta i zamawiający umawiają się z góry na określoną kwotę pieniędzy. Na przykład: 10 000 zł. W związku z tym, artysta musi wykonać umowę za tę konkretną kwotę i zgodnie z Kodeksem cywilnym, nie ma możliwości żądania dodatkowego wynagrodzenia, nawet jeśli nie mógł przewidzieć realnego rozmiaru prac ani ich kosztów. Więc przykładowo, jeśli artysta umówił się na kwotę 10 000 zł za wykonanie rzeźby z marmuru, a cena materiałów i kosztów w toku prac wzrosła znacznie, to artysta musi tę podwyżkę przyjąć na klatę i niestety zmniejszyć swój zysk ze zlecenia. Nie może - co do zasady - zażądać podwyższenia wynagrodzenia. Może to zrobić w dwóch sytuacjach: 

• Jeśli jest to przewidziane w zawartej umowie – dlatego tak ważne jest dobre napisanie umowy; 
• Zmiany stosunków (np. podwyżki cen materiałów) nie dało się przewidzieć, a wykonanie dzieła groziłoby artyście rażącą stratą, to sąd może podwyższyć ryczałtowe wynagrodzenie lub rozwiązać umowę.  

Wynagrodzenie kosztorysowe polega na tym, że jest określony zakres prac i przyjęty kosztorys, który jest podstawą wynagrodzenie. Końcowe wynagrodzenie może ulec zmianie w stosunku do pierwotnego, gdyż jest uzależnione od finalnego zakresu prac i nakładu pracy. Wynagrodzenie może opierać się przykładowo o stawkę godzinową lub obmiaru powykonawczego. 

 

Jeżeli w toku prac zajdzie konieczność wykonania dodatkowych prac, które nie były ujęte w zestawieniu planowanych prac, które sporządził zamawiający, to artysta może żądać podwyższego wynagrodzenia. Ale, jeśli zestawienie prac sporządził artysta, to może żądać podwyższenia wynagrodzenia tylko, gdy mimo zachowania należytej staranności nie mógł przewidzieć konieczności prac dodatkowych. 

 

W kwestii wynagrodzenia warto zadbać o odpowiednią przedpłatę. Może to być jakiś procent całkowitego wynagrodzenia, np. 30%, 50%. A może to być całkowita zapłata przed wydaniem dzieła. Artysta może również umówić się na płatność etapami, zgodnie z postępem prac nad dziełem. W interesie artysty jest, aby nie wydawać skończonej pracy bez całkowitej zapłaty za dzieło. Może się bowiem okazać, że klient nie zapłaci lub będzie robił problemy z płatnością. 

 

Wymagając przedpłaty należy określić, czy będzie to zaliczka czy zadatek. Różnica jest bardzo istotna, bowiem w razie wycofania się z umowy przez artystę lub zamawiającego, artysta powinien zwrócić otrzymaną zaliczkę. Natomiast przy zadatku, jeśli zamawiający odstąpi od umowy, to wpłacony przez niego zadatek przepada i artysta może go zatrzymać (te pieniądze wpłacone tytułem zadatku). Ale jeśli to artysta wycofa się z umowy, to wówczas powinien zwrócić otrzymany zadatek oraz dodatkowo jego równowartość.  

 

Przykład: 

Anna otrzymała zadatek na wykonanie obrazu na zamówienie z okazji rocznicy ślubu klienta, kwota zadatku to 2 000 zł. Jednakże Anna wygrała miesięczną wycieczkę do Australii i musiała zrezygnować z wykonania obrazu, ponieważ nie zdążyłaby w terminie. Anna musi zwrócić klientowi 4 000 zł (2 000 zł, to zadatek, a drugie 2 000 zł, to równowartość zadatku). 

 

Odpowiedzialność artysty za dzieło 

 

Artysta przyjmując umowę o dzieło bierze na siebie określoną odpowiedzialność za wykonanie dzieła, jak również za samo dzieło.  

 

Jeżeli artysta opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie określonym w umowie, to zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Będzie to skutkowało zerwaniem umowy i artysta będzie musiał zwrócić wszelkie otrzymane płatności. 

 

Jeżeli zaś artysta wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić albo powierzyć poprawienie lub dalsze wykonanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo artysty. Jak więc widać, zamawiający dzieło ma realny wpływ na powstawanie dzieła (o ile nie zostanie on ograniczony w umowie) i może nawet doprowadzić do tego, że umowa zostanie zerwana a wykonanie dzieła powierzone innej osobie. W takim przypadku artysta będzie musiał zwrócić otrzymane płatności zamawiającemu.  

 

Po wykonaniu dzieła, artysta odpowiada za wady dzieła, a więc za to, czy jest ono zgodne z umową. Artysta może ponosić odpowiedzialność, między innymi, jeśli wykonane dzieło: 

• Nie ma właściwości, które dzieło powinno mieć. Na przykład zamawiający zamówił obraz olejny, a artysta wykonał go akwarelami.  
• Nie nadaje się do celu, o którym informował zamawiający. Na przykład zamawiający zamówił rzeźbę, którą chciał wstawić w ogrodzie, a artysta wykonał ją z materiałów nieodpornych na deszcz i rzeźba uległą zniszczeniu na pierwszym deszczu. 
• Zostało wydane w stanie niezupełnym. Przykładowo, rzeźba miała być na postumencie, ale artysta tego postumentu nie wydał zamawiającemu.  

 

Powyżej poruszyłem tylko kilka aspektów, na które należy zwrócić uwagę przy zawieraniu umowy o dzieło przez artystę. Umowy o dzieło, wbrew pozorom, nie są umowami łatwymi, aczkolwiek to zależy w dużym stopniu od skomplikowania samego dzieła. Jeśli jest ono typowe i standardowe, to wówczas przygotowanie umowy o dzieło nie powinno być wymagające. Przy skomplikowanym dziele, umowa będzie bardziej rozbudowana. W każdym przypadku, powinna przede wszystkim chronić interes artysty. 

 

Jeżeli potrzebujesz umowy o dzieło, skontaktuj się ze mną i opisz swoje potrzeby: p.terpilowski@ptkrp.pl 

 

Zachęcam do zapoznania się z moim szkoleniem “Prawo i podatki dla artystów”, w którym między innymi szczegółowo omawiam umowy o dzieło zawierane przez artystów. Szczegóły o szkoleniu znajdziesz pod linkiem Sprawnie.com: Szkolenie "Prawo i podatki dla artystów" 

 

Co dalej? 

• zapisz się na newsletter artykułów z bloga: https://sprawnie.substack.com/ 
• obserwuj mnie Instagramie: @paleta_prawa 
• obserwuj mnie na Facebooku: https://www.facebook.com/Sprawnie