Prace konserwatorskie zwolnione z VAT jako usługi kulturalne

Prace konserwatorskie wielokrotnie były przedmiotem sporów podatkowych między konserwatorami dzieł sztuki a organami podatkowymi. Wiele z tych sporów swój finał znalazło w sądzie, a w wielu orzeczonych przypadkach sądy przyznawały rację konserwatorom zabytków. Przy uwzględnieniu kilku warunków prace konserwatora dzieł sztuki mogą spełniać cechy usługi kulturalnej, a taka podlega pod zwolnienie z VAT. Dla omówienia tego zagadnienia wezmę na tapet wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 18.06.2019 r. (I FSK 865/17), w którym konserwator dzieł sztuki wygrał spór ze skarbówką o sposób kwalifikacji podatkowej świadczonych przez niego usług konserwatorskich.

Zwolnienie z VAT dla prac konserwatorskich i restauratorskich

Spór podatkowy konserwatora ze skarbówką

Spór dotyczył zakresu zwolnienia z podatku VAT dla usług konserwatorskich i restauratorskich świadczonych przez indywidualnych twórców i artystów. Organ podatkowy (tj. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej) uznał, że prace konserwatorskie i restauratorskie mają charakter techniczny, a nie twórczy, co wyklucza zastosowanie zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT). Z drugiej strony wnioskodawca argumentował, że jego działalność ma również charakter twórczy, a nie tylko techniczny. W związku z tym, jest to usługa kulturalna, która podlega pod zwolnienie.

 

Dotychczasowe wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego

Zapadły w sprawie wyrok nie jest precedensem, bowiem NSA już wielokrotnie rozstrzygał podobne spory. We wcześniejszych orzeczeniach NSA uznawano, że nawet jeśli prace konserwatorskie dotyczą dzieł stworzonych przez innych twórców, to mogą powstawać nowe oryginalne utwory o indywidualnym charakterze, które spełniają definicję z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. NSA w swoich wyrokach (np. z 9 września 2016 r., sygn. akt II FSK 558/15) podkreślał, że twórczy charakter prac konserwatorskich może uprawniać do zwolnienia podatkowego. W analizowanym wyroku skład sędziowski chętnie odwołał się do dotychczasowego dorobku orzeczniczego, a zapadły wyrok utrwalił korzystną dla konserwatorów linię orzeczniczą.

Prace konserwatorskie zwolnione z VAT

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną organu podatkowego, uznając, że sąd pierwszej instancji prawidłowo stwierdził, iż prace konserwatorskie i restauratorskie mogą mieć charakter twórczy, a nie wyłącznie techniczny. W związku z tym, zwolnienie z podatku VAT dla tych usług może być stosowane, o ile działalność ma charakter twórczy. Sąd uznał, że organ podatkowy błędnie ocenił charakter prac, nie rozgraniczając aspektu twórczego od technicznego, co stanowiło naruszenie przepisów prawa. Według organu pracom konserwatora, restauratora nie można przypisać cech działalności o charakterze indywidualnym. Organ odwołał się przy tym do definicji prac konserwatorskich i restauratorskich zamieszczonej w ustawie z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 3 pkt 6 tej ustawy, prace konserwatorskie są to działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań. Natomiast prace restauratorskie to działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań (art. 3 pkt 7). Definicje te zdaniem organu wskazują na odtworzeniowy charakter czynności wykonywanych przez konserwatora czy restauratora, czyli mają charakter jedynie techniczny.

NSA zwrócił jednakże uwagę na to, że powyższe definicje wskazują przede wszystkim na cel prac konserwatorskich i restauratorskich. W żaden natomiast sposób nie opisują, na czym prace te polegają i jakie czynności w ramach tych prac są wykonywane. Jest to zresztą oczywiste z uwagi na fakt, iż prace te z istoty swej muszą mieć charakter indywidualny w tym znaczeniu, że muszą uwzględniać obiekt (przedmiot tych prac, np. obraz, fresk, rzeźba) oraz stan, w jakim się on znajduje. Tak więc NSA stwierdził, że fakt, iż przedmiotem prac (zabiegów) konserwatorskich i restauratorskich jest dzieło stworzone przez innego twórcę, nie oznacza, że w toku ich prowadzenia nie mogą powstawać oryginalne utwory, stanowiące przejaw indywidualnej twórczości konserwatora, czy też restauratora, odpowiadające definicji utworu. Osiągnięcie ww. celu prac konserwatorskich i restauratorskich w konkretnym przypadku może wiązać się z pracą twórczą i wymagać kreatywności, skutkującej powstaniem utworu, np. dokumentacji projektowej, której egzemplarz będzie posiadał cechy utworu. Zwolnieniu opisanemu w art. 43 ust. 1 pkt 33 lit. b ustawy o VAT podlegają usługi konserwatorskie i restauratorskie, o ile mają charakter działalności twórczej i charakteryzują się indywidualnością. Zwolnienie to nie dotyczy natomiast przypadków, gdy prace konserwatorskie i restauratorskie obejmują jedynie czynności o charakterze czysto technicznym.

W analizowanym przypadku NSA doszedł do wniosku, że opis czynności przedstawiony przez konserwatora dzieł sztuki wskazuje na twórczą i indywidualną działalność. W związku z tym, sąd uznał usługi konserwatora za usługi kulturalne, które mogą korzystać ze zwolnienia z podatku VAT. Dzięki temu, konserwator może swoje usługi sprzedawać bez VAT-u, a więc nie musi doliczać do ceny podatku w wysokości 23%.

Jeżeli potrzebujesz pomocy w podatkach w działalności artystycznej, skontaktuj się ze mną i opisz swój problem: p.terpilowski@ptkrp.pl