Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Na wstępie zaznaczę, że nie mam odpowiedzi na pytanie jak skutecznie sprzedać własne dzieło sztuki, ale jak sprzedać je w zgodzie z prawem i w sposób, który pozwoli zabezpieczyć interesy prawne i majątkowe artysty. Tak więc artykuł ten skupia się na tym, jak od strony prawnej wygląda sprzedaż dzieł sztuki przez artystów. Jaką umowę zawrzeć, co powinno znaleźć się w tej umowie i jak bezpiecznie przeprowadzić sprzedaż. Omówiona zostanie sprzedaż bezpośrednia oraz przez domy aukcyjne. Jeżeli potrzebujesz wzoru umowy sprzedaży sztuki, możesz nabyć taki wzór wraz z wyjaśnieniami, szczegóły wzoru omawiam poniżej.

Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Umowa sprzedaży dzieła sztuki

Najbardziej powszechną formą sprzedaży sztuki jest sprzedaż egzemplarza danego dzieła sztuki - obrazu, rysunku, rzeźby, instalacji artystycznej i tak dalej. Bardzo często taka sprzedaż odbywa się bez spisywania umowy sprzedaży, zwyczajnie poprzez dokonanie ustnych lub - coraz częściej w dobie transakcji internetowych - pisemnych ustaleń w przedmiocie transakcji sprzedaży. Zawarcie umowy sprzedaży polega na ustaleniu kluczowych dla tej umowy kwestii, a więc przedmiotu sprzedaży (np. konkretny obraz) oraz ceny. Umowa sprzedaży dzieła sztuki nie wymaga szczególnej formy, może być zawarta w formie pisemnej, ustnej, mailowo, telefonicznie, czy nawet przez Messengera lub Instagram. Warto jednak aby w obrocie posługiwać się pisemnymi umowami sprzedaży sztuki, które pozwolą na szczegółowe opisanie praw i obowiązków każdej ze stron, co może mieć kluczowe znaczenie zwłaszcza przy sprzedaży dzieł sztuki wymagających szczególnej opieki. Przykładowo jedna z moich klientek sprzedawała rzeźbę w formie tryptyku, która była sporych rozmiarów i wymagała odpowiedniego transportu oraz uregulowania częściowych płatności i odpowiedzialności za transport (przygotowanie, spakowanie, przejazd, rozładunek, instalacja). Ponadto, umowa sprzedaży pozwoli wykazać nabywcy oryginalność dzieła sztuki oraz jego pochodzenie, co wraz ze wzrostem rozpoznawalności artysty oraz wartości jego prac, może mieć w przyszłości spore znaczenie.  

 

Konstruując umowę sprzedaży warto pamiętać o zasadzie, zgodnie z którą umowy pisze się na czas wojny, a nie pokoju. Zasada brzmi dość groteskowo, ale jej sensem jest, aby umowa zabezpieczała artystę na wypadek najgorszych scenariuszy - na przykład, gdy kupujący odbierze dzieło sztuki, ale nie zapłaci ceny, lub dzieło sztuki zostanie zniszczone podczas transportu. Zdaję sobie sprawę, że niektóre z udzielonych poniżej rad mogą wydawać się dziwaczne w świecie sztuki lub wręcz niestosowane. Wszak sztuką interesują się ludzie światli, inteligentni, co powinno skłaniać do ufności wobec siebie, jednakże nawet w świecie sztuki zdarzają się kradzieże, wyłudzenia, oszustwa, czy nadużycia. A zderzają się z nimi najczęściej początkujący artyści, których zaufanie jest nadużywane. Natomiast ostrożność z pewnością nie jest żadną wadą, ani okazaniem braku szacunku. 

Przeczytaj również Jak sprzedać własny obraz, utwór, czy pierwsze dzieło sztuki - 5 prostych zasad

 

W treści umowy w pierwszej kolejności należy odpowiednio oznaczyć strony umowy, czyli sprzedawcę i kupującego. Powinny zostać podane przynajmniej imiona, nazwiska oraz adresy zamieszkania. Warto również wpisać numery PESEL. Te dane mogą być potrzebne do pozwania kontrahenta przed sąd. Wpisane do umowy dane warto porównać z dowodem osobistym lub innym ważnym dokumentem. Należy wpisać również miejsce zawarcia umowy (miejscowość) oraz datę. Kolejnym istotnym elementem jest dokładny opis sprzedawanego dzieła sztuki. Jeśli dzieło ma swoją nazwę, to należy ją wpisać, można podać również wymiary, materiał, czy numer seryjny. W każdym razie należy opisać przedmiot sprzedaży tak, aby dla osób trzecich nie było wątpliwości, co zostało sprzedane. 

 

Dalsza część umowy powinna regulować cenę oraz sposób jej zapłaty. Czy będzie to przedpłata, a jeśli tak to w jakiej wysokości; w jaki sposób - przelewem, czy gotówką; jeśli zapłata po dostarczeniu dzieła, to w jakim terminie i tak dalej. Kolejno należy opisać sposób odbioru dzieła sztuki. Czy będzie ono odebrane osobiście, czy przetransportowane. A jeśli transportowane, to kto odpowiada za organizację i koszty transportu. Ważną kwestią jest moment przejścia własności dzieła sztuki na nabywcę - czy z chwilą przekazania przewoźnikowi, czy dopiero z chwilą odbioru przez kupującego. Również można zastanowić się nad zastrzeżeniem własności dzieła sztuki, dzięki czemu kupujący stanie się właścicielem dzieła dopiero po uiszczeniu ceny. Warto też rozważyć zastrzeżenie prawa pierwokupu dzieła na wypadek, gdyby kupujący chciał je odsprzedać. 

Tak więc chociaż umowa sprzedaży dzieła sztuki jest prosta, to zarazem może zostać znacznie skomplikowana. Wszystko zależy od indywidualnego przypadku - niektóre transakcje będą wymagały szczegółowych i wnikliwych ustaleń, a dla pozostałych może okazać się wystarczające ustne ustalenie ceny i uścisk ręki.

 

 

Dla tych, którzy chcieliby posługiwać się pisemną umową sprzedaży przygotowałem wzór umowy sprzedaży dzieła sztuki, który zawiera omówione powyżej kwestie. Wzór może być stosowany przy sprzedaży różnorodnych dzieł sztuki, bez względu na ich materialną formę. Wzór zawiera dwie strony A4, jest prosty w uzupełnieniu i może służyć wielu transakcjom. Wzór umowy sprzedaży dzieła sztuki można nabyć w kwocie 100 zł poprzez LINK DO STRONY.

Sprzedaż sztuki poprzez domy aukcyjne

W przypadku sprzedaży przez artystów swoich dzieł sztuki poprzez domy aukcyjne, zazwyczaj domy aukcyjne mają przygotowany wzór umowy, który artysta może jedynie zaakceptować. Chyba, że jego siła przebicia pozwala na negocjowanie warunków umowy, to wówczas może ingerować w jej treść. W każdym razie warto wiedzieć, jak od strony prawnej wygląda sprzedaż dzieł sztuki przez domy aukcyjne, bowiem w taką transakcję są zaangażowane trzy strony.

 

Przeczytaj również Podatki dla artystów - wprowadzenie 

Domy aukcyjne zawierają z artystami zazwyczaj umowy komisu. Działają więc jak komisy, tylko zamiast handlować samochodami, handlują dziełami sztuki. Przez umowę komisu, dom aukcyjny zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do  sprzedaży dzieł sztuki na rachunek artysty, lecz w imieniu własnym. Czyli to dom aukcyjny prowadzi sprzedaż, umowa sprzedaży jest zawierana między kupującym a domem aukcyjnym, ale wynagrodzenie po odjęciu prowizji jest należne artyście. Dom aukcyjny powinien wydać artyście wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek.  

 

Umowa komisu powinna określać możliwość sprzedaży dzieła sztuki po cenie niższej niż zaproponowana przez artystę. W razie braku takich postanowień, jeżeli dom aukcyjny sprzeda oddane mu do sprzedaży dzieło sztuki za cenę niższą od ceny oznaczonej przez artystę, to będzie obowiązany zapłacić artyście różnicę.

 

Dom aukcyjny nabywa roszczenie o zapłatę prowizji z chwilą, gdy artysta otrzymał cenę ze sprzedaży dzieła sztuki. Jeżeli umowa ma być wykonywana częściami (np. sprzedaż serii obrazów), dom aukcyjny nabywa roszczenie o prowizję w miarę wykonywania umowy. Poza prowizją, domy aukcyjne mogą pobierać dodatkowe opłaty, na przykład za przygotowanie materiałów do aukcji, promocję dzieła sztuki, czy jego wycenę. W tych kwestiach zasady poboru dodatkowych opłat są ustalane odrębnie przez domy aukcyjne, niemniej takie opłaty powinny znaleźć się w umowie komisu, lub zostać w inny sposób uzgodnione z artystą. Co istotne, dom aukcyjny może żądać prowizji także wtedy, gdy umowa nie została wykonana z przyczyn dotyczących artysty, na przykład gdy ten znalazł nabywcę na własną rękę. 

 

Przeczytaj również Jak sprzedawać sztukę poprzez domy aukcyjne

 

Podsumowując, sprzedaż własnych dzieł sztuki nie powinna stwarzać prawnych problemów, aczkolwiek warto być uważnym w zawieraniu transakcji. Na początku drogi, kiedy większą satysfakcję sprawia sam fakt sprzedaży dzieła niż uzyskane pieniądze, łatwo popełnić błąd i narazić się na negatywne konsekwencje. Chociaż bardziej doświadczonym artystom również zdarzają się problemy związane z lekceważeniem prawnych aspektów sprzedaży swojej sztuki (vide Z. Beksiński, A. Sapkowski).

 

Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sprzedaży własnej sztuki, skontaktuj się ze mną i opisz swój problem, e-mail: p.terpilowski@ptkrp.pl, tel. 668 199 698. Więcej o mnie przeczytasz w zakładce Kontakt.