Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Poprzez moje kontakty z artystami zauważam, że nawet pomimo akademickiego wykształcenia na uczelniach artystycznych, brakuje im wiedzy na temat zagadnień prawnych działalności artystycznej. Wskutek tego dochodzi często do sytuacji, w której artyści nie wiedzą, w jaki sposób poruszać się po prawniczych aspektach swojej działalności, którą zasadniczo jest sprzedaż własnych dzieł sztuki. Wiedza z tego zakresu pozwala natomiast na zabezpieczenie własnych interesów oraz finansów, jak również pozwala uniknąć angażowania się w czasochłonne i kosztowne spory.

Jak sprzedać własne dzieło sztuki

Jaka umowa do sprzedaży dzieła sztuki?

Artyści zawierają przy sprzedaży swoich dzieł zasadniczo dwa rodzaje umów:

1) umowę o dzieło;
2) umowę sprzedaży.

Umowa o dzieło charakteryzuje się tym, że artysta zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. Zatem, w chwili zawierania umowy, dzieło jeszcze nie istnieje i dopiero zostanie stworzone na warunkach ustalonych z zamawiającym dzieło. Przykład: do rzeźbiarza zwraca się lokalny urząd gminy o stworzenie pomnika zasłużonej dla tej gminy postaci. Rzeźbiarz wraz z burmistrzem ustalają ogólne założenia jak materiał, wielkość i motyw pomnika, ale jego wykonanie zostaje w gestii twórczej inwencji artysty.

W umowie o dzieło powinny znaleźć się regulacje dotyczące wykonania dzieła, które będą normowały prawa i obowiązku obu stron umowy. W szczególności należy unormować:

- wysokość wynagrodzenia i terminy płatności,

- kwestię materiałów, a więc kto je dostarcza i na czyj koszt,

- termin oddania dzieła, ewentualnie etapy oddawania dzieła,

- możliwość lub brak nadzoru nad procesem powstawania dzieła przez zamawiającego,

- udział lub brak udziału artysty w instalacji dzieła,

- możliwość zgłaszania poprawek do dzieła, w tym po jego ukończeniu,

- moment odebrania dzieła.

Umowa o dzieło to taki plan wykonania dzieła, który przy okazji zawiera również podział obowiązków i praw. Dobrze napisana umowa o dzieło pozwala uniknąć wielu problematycznych kwestii, jak chociażby związanych z oddaniem dzieła, jego poprawkami, złą jakością użytych materiałów, czy w końcu odpowiedzialnością za wady dzieła.

Druga umowa, a więc umowa sprzedaży dzieła sztuki jest znacznie bardziej prosta i właściwie sprowadza się do prawidłowego uregulowania przejścia własności dzieła z artysty na kupującego. Umowa sprzedaży sztuki może być stosowana do już istniejącego dzieła sztuki, które jest we własności artysty i ten przenosi egzemplarz dzieła na inną osobę. Co więcej, może być stosowana również w handlu dziełami sztuki pomiędzy kolekcjonerami. W takiej umowie warto uzgodnić:

- cenę oraz ewentualne dodatkowe koszty (transportu, instalacji, ubezpieczenia),

- moment i termin wydania dzieła,

- rękojmię za wady fizyczne dzieła,

- wydanie certyfikatów lub innych dokumentów stwierdzających pochodzenie i autentyczność dzieła.

Przeczytaj również Jak sprzedać własny obraz, utwór, czy pierwsze dzieło sztuki - 5 prostych zasad

Forma umowy przy sprzedaży dzieła sztuki

Jeżeli chodzi o formę umowy o dzieło (a więc wykonanie dzieła sztuki) oraz umowy sprzedaży, to jest ona właściwie dowolna. Najlepiej, aby umowa została zawarta w formie pisemnej, co najlepiej pozwoli oddać zamiar obopólnych ustaleń oraz uniknąć sporów dowodowych co do zawarcia umowy i jej treści. Niemniej, możliwe jest również zawarcie umowy w formie elektronicznej, na przykład wklejając treść umowy do maila lub wysyłając umowę w nieedytowalnym pliku (np. PDF) - wówczas wystarczy aby druga strona w wiadomości zwrotnej stwierdziła, że akceptuje treść umowy i zgadza się na jej zawarcie. Jeżeli natomiast w umowie o dzieło lub w umowie sprzedaży sztuki zostaną zawarte postanowienia dotyczące przeniesienia majątkowych praw autorskich, to taka umowa musi mieć formę pisemną.

Sprzedaż dzieła sztuki poprzez galerie i domy aukcyjne

Ciekawym rozwiązaniem dla artysty jest sprzedaż swoich dzieł sztuki poprzez galerie sztuki. Niewątpliwie, jest to bardzo wygodne rozwiązanie, bowiem to na galerii spoczywa trud znalezienia potencjalnego klienta oraz dopełnienia wszelkich formalności. W takim układzie galeria sztuki działa jak komis lub pośrednik, który kojarzy kupującego ze sprzedawcą. W modelu komisu, artysta zawiera umowę komisu z galerią - umowa może nazywać się inaczej, bo komis kojarzy się raczej z samochodami a nie sztuką, lecz o charakterze umowy świadczy jej treść, a nie nazwa. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant, czyli galeria) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta, a więc artysty), lecz w imieniu własnym. Komisant powinien wydać komitentowi wszystko, co przy wykonaniu zlecenia dla niego uzyskał, w szczególności powinien przelać na niego wierzytelności, które nabył na jego rachunek.

Natomiast w modelu galerii-pośrednika, artysta zawiera z galerią sztuki umowę, na mocy której galeria zobowiązuje się do pozyskania dla artysty kupującego jego dzieło, w zamian za co otrzyma prowizję. Różnica pomiędzy komisem a pośrednikiem sprowadza się do tego, że w tym drugim modelu, to artysta dokonuje osobiście sprzedaży we własnym imieniu. Zaś przy komisie, galeria działa na rachunek artysty, ale we własnym imieniu. Niektórego galerie działają również w ten sposób, że w chwili znalezienia kupca na dzieło, odkupują to dzieło do artysty, a następnie sprzedają je finalnemu kupującemu. W takim przypadku zachodzi do zawarcia standardowej umowy sprzedaży.

Natomiast jeżeli chodzi o domy aukcyjne sztuki, to zasadniczo zawierana jest umowa sprzedaży pomiędzy artystą a licytantem, któremu zostało udzielone przybicie. Dom aukcyjny pobiera dla siebie wynagrodzenie w formie prowizji, która doliczana jest do ceny wylicytowanej w drodze aukcji. Zatem, artystę z domem aukcyjnym łączy umowa o charakterze pośrednictwa. Możliwe są również inne rozwiązania, lecz pośrednictwo jest najbardziej powszechne. Warto zwrócić uwagę w treści umowy, do jakich czynności jest zobowiązany dom aukcyjny - np. przygotowania opisu dzieła, zamieszczenia w katalogach, na stronach internetowych, w materiałach promocyjnych aukcji, wyceny. Ważne, żeby z tego tytułu nie były pobierane dodatkowe płatności. Co więcej, warto zwrócić uwagę, czy dom aukcyjny pomaga w realizacji transakcji sprzedaży. Sprzedawca-artysta powinien zostać wsparty, a przynajmniej zabezpieczony w procesie sprzedaży, czy na wypadek, gdy kupujący po wylicytowaniu dzieła rozmyśli się co do zawarcia umowy.

Przeczytaj również Jak sprzedawać sztukę poprzez domy aukcyjne

Sprzedaż własnej sztuki a prawa autorskie

Przy sprzedaży dzieł sztuki należy chociaż skrótowo omówić zagadnienia praw autorskich. Prawa autorskie to prawa przysługujące twórcy do jego dzieła. Dzielimy je na (1) osobiste prawa autorskie, tj. m.in. prawo do autorstwa utworu, oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem, nadzoru nad korzystaniem z utworu oraz (2) majątkowe prawa autorskie, które sprowadzają się do prawa do korzystania z utworu, rozporządzania nim oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Osobiste prawa majątkowe są niezbywalne i w żaden sposób artysta nie może się ich pozbyć, tym bardziej sprzedać. Natomiast majątkowe prawa autorskie są zbywalne i artysta może sobie nimi rozporządzać, a także na nich zarabiać. Albowiem przykładowo, artysta może stworzyć na zamówienie plakat (w drodze umowy o dzieło) oraz przenieść na zamawiającego majątkowe prawa autorskie lub udzielić licencji. Za każdą z tych czynności może przysługiwać artyście wynagrodzenie. Tak więc artysta otrzyma wynagrodzenie za samo stworzenie plakatu oraz za to, że zamawiający będzie mógł przykładowo sprzedawać reprodukcje tego plakatu.

Do przeniesienia majątkowych praw autorskich konieczna jest umowa w formie pisemnej - a więc podpisany papier. W takiej umowie należy uwzględnić szereg istotnych kwestii, jak chociażby zakres przenoszonych praw majątkowych, pola eksploatacji, wynagrodzenie i sposób jego naliczania oraz rozliczania, kwestie wad utworu, termin jego oddania oraz sposób utrwalenia i wiele innych.

Podatki przy sprzedaży dzieła sztuki

Przy zarobkowej sprzedaży dzieł sztuki nie sposób pominąć istotnej kwestii jaką są podatki. Ten problem dość szczegółowo omówiłem w artykule Podatki dla artystów - wprowadzenie. Zatem skrótowo wspomnę, że co do zasady artysta z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) może rozliczać się bez rejestrowania działalności gospodarczej (tj. firmy). Przychody - a więc zarobek - uzyskiwane przez artystę ze sprzedaży dzieł, tj. autorskich utworów, zaliczane są do źródła przychodów z praw majątkowych. Albowiem, artysta przy sprzedaży dzieła korzysta z praw autorskich, tj. rozporządza tymi prawami. Dotyczy to jednak sytuacji, w których artysta sprzedaje utworu swojej pracy artystycznej, np. sprzedaje obraz. Natomiast, kiedy artysta postanowi skomercjalizować swoje dzieło i zacznie sprzedawać plakaty, kubki, koszulki itd. zawierające swój obraz, czy własny wizerunek, to wówczas należy rozważyć założenie działalności gospodarczej. Podobnie należy rozważyć założenie działalności, gdy artysta sprzedaje dzieła tworzone w sposób wytwórczy (w dużych ilościach, powtarzalne), lub też jego dzieła nie mają cech utworu w rozumieniu prawa autorskiego. W celu uznania danej aktywności za działalność gospodarczą, konieczne jest spełnienie łącznie trzech cech: zarobkowości, zorganizowania i ciągłości. Brak którejkolwiek z nich oznacza, że dana działalność nie jest działalnością gospodarczą. Przychody z tytułu działalności gospodarczej są rozliczane oddzielnie od ww. przychodów z praw majątkowych. 

Na gruncie ustawy o podatku VAT działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Z kolei ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) definiuje działalność gospodarczą jako działalność zarobkową, m.in. wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, a także polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych - prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły. 

Przeczytaj również Opodatkowanie VAT sprzedaży na Amazon

Wobec tego, przy regularnej sprzedaży dzieł sztuki należy rozważyć zarejestrowanie działalności gospodarczej, a w konsekwencji obowiązek rejestracji do celów podatku VAT, posiadania kasy fiskalnej, wystawiania faktur i temu podobnych. Przy okazjonalnej zaś sprzedaży dzieł sztuki, należy jedynie pamiętać o podatku dochodowym i możliwości korzystania z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów.

Jeżeli potrzebujesz pomocy przy sprzedaży swojego dzieła sztuki - skontaktuj się ze mną i opisz swój problem, e-mail: p.terpilowski@ptkrp.pl, tel.: 668 199 698. Więcej o mnie przeczytasz w zakładce Kontakt do mnie

 

 

 

A jeżeli potrzebujesz wzoru umowy sprzedaży swojego dzieła sztuki, to możesz skorzystać z mojego wzoru, który został już zakupiony przez wielu artystów i sprawdzony w różnych transakcjach. Wzór kosztuje 100 zł, zawiera dwie strony A4, jest prosty w uzupełnieniu i może służyć wielu transakcjom i różnego rodzaju dziełom sztuki. Umowa nie dotyczy praw autorskich, polega tylko na sprzedaniu egzemplarza dzieła. Link do zakupu wzoru - LINK DO SKLEPU

 

Poniżej przedstawiam najważniejsze zagadnienia sprzedaży własnych dzieł sztuki na infografice:

Sprzedaż własnej sztuki