Odsetki od odszkodowania i zadośćuczynienia a podatek dochodowy

Odsetki od odszkodowania i zadośćuczynienia a podatek dochodowy

Odszkodowanie i zadośćuczynienie to dwie instytucje prawa cywilnego, które w swoim zamyśle mają naprawiać popełniane przez ludzi błędy. I chociaż nie jest możliwe przywrócenie stanu sprzed wypadku, czy innego zdarzenia losowego wywołującego szkodę i krzywdę, niewątpliwie pieniądze otrzymane tytułem odszkodowania i zadośćuczynienia pozwalają na zatarcie złych skutków. Mając na uwadze te względy, ustawodawca rezygnuje z opodatkowania kwot pieniężnych otrzymanych tytułem zadośćuczynienia i odszkodowania, jednakże nie dotyczy to odsetek, które często są wypłacane w parze z należnościami.

Zadośćuczynienie i odszkodowanie a podatek dochodowy 

Wpierw krótkie rozróżnienie pomiędzy zadośćuczynieniem, a odszkodowaniem, gdyż w potocznym rozumowaniu te dwa pojęcia są często mieszane, tak samo jak szkoda i krzywda. W prawie cywilnym istnieje rozróżnienie pojęć "szkoda" i "krzywda". Pierwsze z nich odnosi się do majątkowego skutku naruszenia dóbr - czyli uszczerbku w dobrach materialnych, utracie pieniędzy itp., a drugie, stosownie do art. 444 i art. 445 k.c., oznacza niemajątkowy skutek naruszenia dóbr osobistych. Polega na wywołaniu negatywnych stanów emocjonalnych jak cierpienie, ból, utrata, pustka, a nawet brak możliwości uprawiania czynności jak sport, hobby, życia towarzyskiego. Pojęcie "odszkodowania" jest odnoszone do pokrywania uszczerbków o charakterze majątkowym. Odszkodowanie możemy dostać np. za rozbity samochód, koszty leczenia złamanej nogi. Zaś pojęcie "zadośćuczynienia" odnosi się do pokrywania uszczerbków o charakterze niemajątkowym, czyli krzywd. Zadośćuczynienie rekompensuje na przykład brak możliwości uprawiania sportu wskutek złamania nogi w wypadku, czyli ma w pieniądzu "wynagrodzić" znoszenie negatywnych emocji. Zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie jest wypłacane w pieniądzu, przy czym zadośćuczynienie jest ciężko wycenić, są to często kwoty orientacyjne, umowne. 

Opodatkowanie odsetek od zadośćuczynienia i odszkodowania

Przeczytaj również Ile sądy zasądzają za uszkodzenie głowy

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej "ustawa") przewiduje naprawdę sporo rodzajów wypłacanych odszkodowań i zadośćuczynień oraz zwalnia je z podatku dochodowego, jednakże przyjrzymy się tym, które są uzyskiwane na drodze sądowej. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Istota problemu opodatkowania odsetek sprowadza się do tego, że są one tak naprawdę ściśle związane z należnością główną. Nie można zasądzić odsetek, jeżeli nie istnieje należność główna - zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Co jeszcze istotne, odsetki mogą wynosić bardzo wysokie kwoty, nierzadko są to wielotysięczne sumy. Dlaczego więc państwo opodatkowuje odsetki?

Opodatkowanie odsetek od zadośćuczynienia i odszkodowania

Opodatkowanie odsetek wydaje się dość nieracjonalne, skoro przecież odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie są zwolnione od podatku. Wszak, odsetki stanowią jakby rekompensatę za zwlekanie z wypłatą świadczeń pieniężnych. Procesy sądowe mogą ciągnąć się latami, więc odsetki mają również funkcję waloryzacyjną. Jednakże, jak wynika z interpretacji sądów przywołanego przepisu, jego treść nie pozostawia złudzeń co do tego, że odsetki nie podlegają zwolnieniu od podatku dochodowego. Ustawodawca celowo objął je podatkiem. Jeżeli chodzi o wykładnię przepisu, to temat ujął krótko Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16 stycznia 2018 r., sygn. akt II FSK 1122/16 stwierdzając, że "redakcja przepisu statuującego zwolnienie podatkowe, przy uwzględnieniu konieczności jego wykładni w granicach możliwego sensu słów (w nim użytych), niedozwolonym zabiegiem interpretacyjnym czyni przyjęcie, że zakres normowania art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. obejmuje, oprócz świadczenia głównego (odszkodowania, zadośćuczynienia), także świadczenie uboczne jakim są odsetki. Tak dalece idąca wykładnia art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. nie znajduje bowiem uzasadnienia w językowych ramach analizowanego przepisu, który wyraźnie traktuje o odszkodowaniu oraz zadośćuczynieniu". Orzeczenie jest potwierdzeniem ugruntowanego poglądu sądów administracyjnych i organów podatkowych. Sądy uważają, że gdyby ustawodawca chciał zwolnić z podatku odsetki, to napisałby to wprost. A skoro tego nie napisał, to znaczy, że odsetki chce opodatkować.

Przeczytaj również Podatek od robotów - za czy przeciw?

Naczelną zasadą interpretacji prawa podatkowego w zakresie zwolnień od podatku jest ścisłe interpretowanie przepisów. Nie należy ich interpretować rozszerzająco. Sądy uważają, że skoro odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie są ani właściwym odszkodowaniem, ani zadośćuczynieniem, to nie mieszczą się w zakresie zwolnienia podatkowego. Jeśli ustawodawca nie wymienił odsetek od odszkodowania, jako podlegających zwolnieniu to przyjęcie odmiennego poglądu, byłoby przejawem niedopuszczalnego zastosowania wykładni rozszerzającej (wyrok NSA z 8 listopada 2017 r., sygn. II FSK 2780/15).

Jak opodatkować odsetki od odszkodowania i zadośćuczynienia

Wobec twardej linii orzeczniczej i treści przepisów, konieczne jest opodatkowanie otrzymanych odsetek. Odsetki powinny być zaliczone do przychodów z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy. W katalogu przykładowych przychodów, zaliczanych do tego źródła, zawartym w art. 20 ust. 1 ustawy, nie wymieniono odsetek, ale jest to katalog otwarty, a wskazane w nim rodzaje przychodów są tylko przykładami z przychodów zaliczanych do tego źródła.

Czy takie rozwiązanie jest słuszne? Moim zdaniem nie, ponieważ dochodzi w ten sposób do sztucznego rozróżnienia pomiędzy kwotami nieopodatkowanymi - zadośćuczynienie i odszkodowanie, które nie podlegają opodatkowaniu ze względu na ich charakter oraz odsetkami, które przynależą do tych kwot. Przy czym, odsetki przysługują najczęściej z uwagi na kwestionowanie roszczeń poszkodowanych, przedłużające się postępowania sądowe, czy niedochodzenie roszczeń z uwagi na brak świadomości przysługujących praw. Wątpię, aby poszkodowani czekali z dochodzeniem przed sądem swoich roszczeń z uwagi na rosnące odsetki. A państwo traktuje właśnie te odsetki, jak wzbogacenie poszkodowanego, pomijając charakter i sposób ich powstania. Warto również zauważyć, że świadomość konieczności opodatkowania odsetek jest raczej marginalna i wiele ludzi zapewne o tym nawet nie wie będąc w przekonaniu, że skoro odszkodowanie i zadośćuczynienie nie podlegają opodatkowaniu, to odsetki również. I tutaj może spotkać ich przykra niespodzianka.

Przeczytaj również Ile sądy zasądzają za uszkodzenie kręgosłupa

Jeżeli potrzebujesz pomocy - skontaktuj się ze mną i opisz swój problem. Kontakt do mnie.