Przedsiębiorcy ponoszą surowszą odpowiedzialność

Prowadzenie działalności gospodarczej wymaga naprawdę wszechstronnych umiejętności. Przedsiębiorcy muszą posiadać zmysł do prowadzenia interesów, ale również znać się doskonale na oferowanym towarze i usługach, uważnie dobierać kontrahentów, a przy tym znać szeroki zakres przepisów prawnych przeróżnych gałęzi. W przypadku dużych przedsiębiorstw naturalnie występuje podział obowiązków i zakresów specjalności na stosowne działy, jednostki, czy osoby. Mniejsze przedsiębiorstwa niestety nie mają takiej możliwości i najczęściej prowadzenie firmy skupia się na kilku, lub nawet jednej osobie. Niezależnie jednak od wielkości przedsiębiorstwa, każde z nich traktowane jest w obrocie gospodarczym jak profesjonalista, co rodzi określone skutki prawne, które nierzadko mają decydujący wpływ na kształt stosunku prawnego lub wynik sporu pomiędzy stronami umowy. 

Odpowiedzialność przedsiębiorców jest surowa

Należyta staranność

Co do zasady, stronami stosunku prawnego są dłużnik i wierzyciel - jedna strona powinna spełnić pewne zobowiązanie (np. zapłacić cenę), a druga jest uprawniona do tego zobowiązania. W niektórych przypadkach jedna strona może być zarówno wierzycielem, jak i dłużnikiem w tym samym stosunku - kiedy sprzedawca przyjmie zapłatę, staje się dłużnikiem kupującego, ponieważ ma obowiązek wydania mu towaru.

W Kodeksie cywilnym została zawarta specjalna norma, która reguluje, w jaki sposób dłużnicy powinni postępować, a zarazem jak być oceniani. Norma ta została zawarta w przepisie art. 355 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

§ 1. Dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność).
§ 2. Należytą staranność dłużnika w zakresie prowadzonej przez niego działalności gospodarczej określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności.

Wszyscy dłużnicy zobowiązani są do staranności ogólnie wymaganej, tj. powszechnie przyjętej i akceptowanej dla danego rodzaju spraw. Przy ocenie staranności bierze się pod uwagę przeciętnie zachowującą się osobę o przeciętnej wiedzy i doświadczeniu dla danego rodzaju sprawy, na podstawie której tworzy się wzorzec. To jest oczywiste, ponieważ nie można oceniać na równi osoby mającej ogólne pojęcie ze specjalistą w swojej dziedzinie. Jeżeli ktoś przyjmuje na przechowanie grzecznościowe rybki, to nie można wymagać od tej osoby wiedzy, jakiej posiadają akwaryści w sytuacji, gdy rybki zdechną wskutek zaniedbania przyjmującego na przechowanie. Oceniać się będzie typowe zachowanie osób, które mają ogólną wiedzę na temat hodowania rybek. 

Podwyższony miernik staranności

Zupełnie inaczej rzecz ma się w stosunku do przedsiębiorców, którzy prowadzą działalność gospodarczą lub zawodową. W stosunku do nich należytą staranność określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności. Konstruując wzorzec należytej staranności przedsiębiorcy w stosunkach zarówno jednostronnie, jak i dwustronnie profesjonalnych, należy brać pod uwagę to, że działalność ta ma charakter gospodarczy lub zawodowy, co oznacza m.in., że jest prowadzona stale i w założeniu przynajmniej oparta na szczególnej wiedzy i umiejętnościach*. Wobec tego, przedsiębiorcę zajmującego się robotami budowlanymi ocenia się w zupełnie innych kategoriach, niż osobę, która lubi majsterkować i we własnym zakresie remontuje swoje mieszkanie. Od przedsiębiorcy wymaga się, żeby - mówiąc wprost - znał się na rzeczy. Skoro podejmuje zarobkowo daną działalność, to z góry zakłada się, że posiada ku temu odpowiednią wiedzę, doświadczenie, umiejętności oraz zaplecze organizacyjne i techniczne, jeśli takie są wymagane.

Niedawno spotkałem się z sytuacją, w której przedsiębiorca prowadził agencję pośrednictwa pracy, przy czym głównie zajmował się kierowaniem polskich pracowników do Niemiec. Przedsiębiorca uchybił wielu przepisom prawa, w skutek czego jego działalność została zamknięta, a on sam został ukarany wysokimi karami pieniężnymi. Według jego tłumaczeń, nie wiedział, że musi zawierać z pracownikami umowy, które zapewniają im bezpieczny powrót do Polski w przypadku problemów z niemieckim pracodawcą, nie informował ich o przysługujących im prawach i obowiązkach, nie pokrywał obowiązkowych kosztów. Jak sam tłumaczył, jego zaniedbania wynikały z niewiedzy, jednakże dla organów administracyjnych, jak i sądów, takie tłumaczenie nie mogło zostać zaaprobowane. Swoją niewiedzą naraził wiele osób na przykre i dotkliwe konsekwencje. Chociaż sprawa toczyła się na gruncie administracyjnym, należyta staranność była oceniania według pojęcia cywilnego. 

Staranność przedsiębiorcy w ocenie sądów

Przy ocenie staranności przedsiębiorców sądy nie mają wątpliwości, że wszelkie zaniedbania lub niewiedza przedsiębiorcy stanowią wprost o jego odpowiedzialności. Przedsiębiorca nie może tłumaczyć się niedostrzeżeniem błędu, brakiem doświadczenia, pracownikami. Jego staranność oceniana jest surowo, o czym świadczą przykładowe wyroki Sądu Najwyższego:

Wydawcę jako profesjonalistę obowiązuje podwyższony miernik staranności w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej, a wynikający z art. 355 § 2 k.c., co oznacza, że to on winien aktywnie zatroszczyć się o sprawdzenie, czy utwory wykorzystywane na łamach wydawanej przezeń gazety są publikowane zgodnie z wymogami obowiązującego w tym przedmiocie stanu prawnego. - wyrok z dnia 5 lipca 2001 r., II CKN 907/99    

Komisant obowiązany jest przy dokonywaniu oględzin samochodu przyjmowanego do komisu do zachowania podwyższonej staranności obowiązującej w profesjonalnym obrocie - wyrok z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1741/00

Roszczenia odszkodowawcze Należyta staranność dłużnika, określana przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (art. 355 § 2 k.c.), obejmuje także znajomość obowiązującego prawa oraz następstw z niego wynikających w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. - wyrok z dnia 17 sierpnia 1993 r., III CRN 77/93.  

Zachowanie należytej staranności ze strony przedsiębiorców zawsze będzie oceniane indywidualnie i w zależności od charakteru danej sprawy, prowadzonej działalności oraz przedmiotu zobowiązania. Dlatego właśnie ciężko ustalić ogólne wzorce staranności, co też przepisy prawa nawet nie starają się czynić. Przedsiębiorcy muszą starać się wykonywać swoje zadania z jak największą precyzją i rzetelnością, w zgodzie z przepisami prawa i dobrymi zwyczajami kupieckimi. Nie zawsze zagwarantuje to uchronienie się przed skutkami błędów, jednakże może zminimalizować ich skutki. 

 

Jeżeli potrzebujesz pomocy - skontaktuj się ze mną i opisz swój problem. Kontakt do mnie.

Przeczytaj również:

• reklamacja i zwrot pieniędzy 
• 8 zasad konstruowania i interpretacji umów 
• ile trwa rękojmia a ile gwarancja? 

*A. Cempura, A. Kosolik, Metodyka sporządzania umów gospodarczych, Wolters Kluwer, Warszawa 2016, s. 134.